Salmanlý Köyü - SALMANLI'NIN ÖZGEÇMİŞİ

Kayadibi(Salmanlı)köyü Orta Anadolu'nun en köklü ve tarihi köylerinden biridir.Bölgenin nahiyesi durumundaki köy,zamanla göç nedeniyle bölgedeki starejik konumunu kaybetmiş, köy nüfusu azalmış ve yaşlanmıştır. Son darbesini son yıllarda jandarma karakolunu kaybederek almıştır. Jandarma karokolu Kayadibi'nin lider köy olma özelliğinide alıp gitmiştir.İsminide köyün coğrafi konumundan almaktadır.köy kayalıkların alt tarafında bulunduğu için kayadibi adını almıştır. Orta Anadolu'da alt anlamına gelen "dib"kelimesi,kayaaltı anlamına gelen Kayadibi) adını almış ve köyün ismi olmuştur. Ayrıca Kayadibi isminin dışında ;Köyün kullanılan nahiye konumuna izafe edilmiş diğer ismi Salmanlı' dır. Salmanlı ismi ise yöreye gelen Dulkadirli Türkmenlerinin idaresiyle görevli Şehsuvaroğlu ali beyin kardeşi Salmanın yurdu denilmesinden dolayı Salmanlı denildiği tarihi metinlerde geçmektedir.Yerköy kaymakamlığı tarafından 2004 yılında yayımlananan Her Yönüyle Yerköy adlı kitaptada yöreye Salmanlı denilmesinin muhtemelen bu sebepten olabileceği yazmışdır.Adnan Menderes KAYA beyin gönderdiği bilgiler çok önemli olup,sayfaya gönderdiği bilgiler, takdire şayandır.Evet Salmanlı aynı zamanda bir Avşar Türkmeni aşiretidir.Yalnız Salmanlı çok geniş bir yöreyi kapsadığından Salmanlının merkez köyü olan Kayadibi köyü sakinlerinin tamamının , Salmanlı Avşar oymağı olduğunu olduğunu söyleyemeyiz.Kayadibi köyünde kendisinin Avşar olduğunu söyleyen kimseye rastlamadım.Halkımızın bu konularda çok fazla bilgi sahibi olmamasınında bunda etkisi vardır.Aslında tamamına yakını ,özbeöz Türkmen olan Salmanlı yöresi insanları ,Türkmen tabirinden ziyade, kendisini yerleşik Türk olarak tarif ediyor.Bu konularda araştırma yapan, bilgi sahibi olanlar ise ;kendi kökenini daha doğru şekilde ifade edebiliyor.Kıymetli tarihçimiz Adnan bey gibi kişilerin sayfaya yollayacağı bilgiler yöre insanının bilgi dağarcığına ışık tutacakdır.Türk Tarih kurumunda çalışan Sungurlulu tarihçi İsmail UÇAKÇI'nın Sungurlu civarındaki Orta Anadolu ilçeleri ile ilgili eserlerinde bu bölümde yer alan Salmanlı ile ilgilide, tarihi vesikalara dayanan bilgiler mevcuttur.Kayadibi köyünde Dulkadirli Türkmenleri içinde yer alan Mamalı aşiretinden iskan olan bir hayli nufusda vardır.Mamalı ve Silsüpür Cerit aşiretleri Kayadibi ve Salmanlı yöresindeki halkın en çok bildiği aşiretlerdir.(KAYNAK Aslında köy demekten ziyade nahiyenin tarihi denilebilir.Çünkü tarihsel süreç incelendiği zaman Kayadibi isminin değil Salmanlı isminin kullanıldığını saptıyoruz.Salmanlının tarihini milattan önce ve sonra olarak iki kısımda açıkladığımızda yakın çevresindeki Sungurlu, Bogazkale, Yozgat Keskin, Kırşehir, Ankara gibi yerleşim yerleri ile beraber ele almak gerekmekte.Ana hatlarıyla Hitit ,Galatlar, Roma İmparatorluğu,Selçuklu,Danişmendliler,İlhanlılar,Dulkadiroğulları,Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi nahiyenin tarihsel serüveni anlatılacaktır.Hititler döneminde köyün çevresinde yerleşimin olduğu, tarlalardan çıkan bazı kalıntılardan anlaşılıyor.Zaten köyün Hititlerin başkenti Hattuşas'a kuş uçuşu uzaklığı 35 km'dir.Köyün kuzeyinde Boğazkaleye kadar uzanan Aygar(Zincirli) Dağı, Hitit krallarının av yaptığı bir dağdır.Bir Hind Avrupa kavmi olan Hititler'in yaşadığı dönemde İç Anadolunun kuzeyine düşen bu yöre yoğun bir orman varlığına sahipmiş.(M.Ö)2000-1500 Hititlerin varlığının sonrasında (M.Ö)1200'Deniz halkları istilası sonrasında Frigler yöreyi ele geçiriyor.(M.Ö)6 Yüzyılda Lidya krallığına bağlanıyor.Aynı yüzyılın ortalarında Persler (M.Ö)4 Yüzyılda Makedonyalılar ele geçirmiştir.(M.Ö)2 Yüzyılda kurulan Galatia devleti topraklarına girer.Galatlar Almanyanya'nın bulunduğu toppraklardan Anadoluya göçmüş Kelt kökenli bir kavimdir.Başkenti gemi çapası manasına gelen Ankryadır(ANKARA)Devlet üç kabileden oluşan eyaletlerden müteşekkildi.Polatlı Eskişehir arasında Tolistoboglar,Başkentlerinde Tektosoglar,Yozgat ile Kızılırmak arasında Trokmiler bulunuyordu.Trokmilerin başkenti bugün Yozgat'ın 30 Km batısında, Salmanlıya'da 50 km mesafede bulunan Tavium'du(Büyüknefes köyü).Büyüknefes köyünde Alman ve İtalyan Arkeoloji heyetleri günümüzde araştırmalar yapmaktadır..(ttt).(mustafa.dincsoy@mynet.com)Şimdiki adı Boğazlıyan ismi olan ilçenin Selçuklu imparatorluğu zamanında şimdiki bazlamaç kasabasının o zamanki ermeni hükümdarın kızının ticaret mevki şu anki Yozgat Yerköy Salmanlı köyüdür(BU BİLGİNİN KAYNAK İSMİ BELLİ DEĞİL). Kaynak kişi ismi yazmayan bilgide; Boğazlıyan ilçesi ile Salmanlı arasında Selçuklu imparatorluğu zamanında ticari ilişki olduğundan bahsetmekle beraber, Salmanlıya 172 km kadar mesafede bir ilçenin ulaşım imkanlarının çok zor olduğu 11. asır döneminde ,ticari ilişki olması pek ihtimal dahilinde değildir.Bazlamaç mevkiindeki kasabanın olsa olsa Sungurlu civarı yerleşim yerleri ile ticari ilişkisi olmuşdur.Bazlamaç mevkiinin yaya yolu ile yaklaşık 10 km kuzeyinde bulunan, şimdilerde Sungurluya bağlı Balkaya(Totan)köyünde Cumhuriyetin ilk dönemi mübadele sırasına kadar ,Rum ve Ermeni nufus yaşamışdır.Mübadele sonrasında Balkaya civarında boşalan bazı köylere ,Anadolunun doğu bölgesinden vatandaşlar yerleşmişdir.(Sungurlu cumhuriyet öncesi dönemde Yozgat ilinin uzun süre kazası olarak kalmışdır.)Sungurlu ve Yozgatta yaşayan Ermeniler ,tehcir sonrasında yöreyi terketmişdir.

Foto: Mustafa Dinçsoy
Günümüzde bu bölgede ermeni ve rum nufus kalmamışdır.Salmanlı ile ilgili bilgi gönderenler tarihi vesikalara dayanan sağlam bilgi yollasınlar.Ayrıca bilgiyi gönderen kişiler,isimlerini yazsınlar.(mustafa.dincsoy@mynet.com)Galatların dağılması sonrası Doğu Roma[Bizans]toprakları içerisinde yer alan yöre, Bizans döneminde Charsianon eyaleti içerisinde yer alıyor.Alparslanın 1071 Malazgirt savaşı sonrası Anadolunun Türklere kapılarının açılması ile beraber Salmanlı civarındada Türkmen iskanı başlıyor.Anadolu Selçukluları yönetimin zayıflaması ve daha sonra tamamen ortadan kalktığı dönemlerde sırasıyla :Danişmendliler, Kadı Burhaneddin Devleti ve İlhanlılar(Eratna)yöreyi idare ediyorlar.Osmanlı döneminde Yavuz Sultan Selim Çaldıran savaşı dönüşü yöre idaresini dulkadiroğullarına bırakmışdır.Dulkadiroğulları 1423- 1522 yılları arasında yöreyi idare etmişlerdir.Ünlü Dulkadiroğlu beyleri Şehsuvaroğlu Ali bey ve kardeşi Salman'ın döneminde yoğun bir şekilde Mamalı ve Salmanlı türkmen aşiretlerinin iskanı olmuşdur. Salmanlı , 16 asırdan itibaren Cumhuriyetin kuruluşuna kadar Osmanlı idaresinde kalmışdır.Dulkadiroğuların yöreye gelişiyle beraber yöreye Salmanlı deniliyor.Başlangıçda Salmanlının belli bir merkezi yoktur.Kadı hangi yerleşim merkezinde durursa, kaza merkezi orası oluyordu.Kayadibinin bir köy olarak ortaya çıkışı 1690'lı yılara rastlıyor.Kayadibinin ortaya çıkması ile beraber ,yoğun bir nufus hareketi başlıyor bu köye. Salmanlının merkez köyü haline geliyor.Salmanlının 1530'lu yıllara kadar Karahisar Demirli adı verilen bugünkü Sungurlunun bir beldesi olan Yörüklü yakınlarında olduğu belirtilen vilayete bağlı olduğu ,tarihçi İsmail UÇAKÇI'nın eserlerinde geçiyor.1530'lardan sonra Bozok eyaleti ,Kırşehir sancağı idareleri aralıklarla yer değişdirerek, uzunca bir süre devam etmişdir. Osmanlı devleti döneminde Çapanoğulları 18 asırda yöreye geldiği zaman Karye-i yozgat denilen köyü, şehir haline getirip ,Bozok sancağının merkezi haline getirmişlerdir.Çapanoğulları ; Süleyman bey döneminde, Canikden- Tarsusa, Ankaradan- Sivasa kadar geniş bir bögeyi idare etmişlerdir.Bozok bazen eyalet, bazende sancak olmuşdur.1839 yılındaki tanzimatın ilanı dönemine kadar ,genelde Sivas'ın sancağı iken, 1839-1924 yılları arasında Ankara vilayetinin sancağı olmuşdur.Yalnız bazı dönemlerde kısa aralıklarla Bozoğunda eyalet veya vilayet olduğuda olmuşdur.Başkent Ankara bile, Bozok vilayetine bağlı sancak olmuşdur.Kısacası ,Osmanlı döneminde idari bakımdan bir çok değişiklikler yapılmışdır.Salmanlı 1845-1872 yılları arasında Ankara vilayeti Bozok sancağının kazası olarak geçiyor.Abdülhamid dönemindeki idari yeniden yapılanmaya kadar,nahiyeler aynı zamanda kaza idi.Bu değişiklik sonrasında nahiyeler müdürler tarafından yönetilen ve kazanın bir alt statüsündeki yerler haline dönüşmüşdür.1872-1890 yılları arasında Ankara vilayeti Bozok sancağının Sungurlu kazasına bağlanıyor.1890 yılından 1915 yılına kadar Ankara vilayeti Kırşehir sancağı Keskin(Denek Madeni)kazasına bağlı iken Keskin'in 1915 yılında doğrudan Ankara vilayeti merkez sancağına bağlanması ile beraber 1915-1924 yılları arasında, Ankara merkez sancağına bağlanmışdır.1924 yılında çıkarılan teşkilatı esasiye kanunu sonrasında o zamanki adı Bozok olan Yozgat vilayetinin merkez ilçesinin nahiyesi olmuşdur.Şu an bağlı olduğu Yerköy Cumhuriyetin ilk yılarında bir köy iken, demiryolunun geçmesi ile büyümüş ,önce nahiye sonra belediye, 1945 yılındada ilçe olmuşdur.Salmanlı(Kayadibi)Yerköy'ün ilçe olmasıyla beraber ilçenin tek nahiyesi olarak günümüze gelmişdir.Salmanlı kaza iken(Osmanlı döneminde) bir zamanlar köy olan, Kırıkkale ve Yozgat il merkezleri artık birer il merkezi .Yerköy ve Delice ise ilçe merkezi olmuşlardır. Salmanlı ise hala bir köy ,hemde bugün Ankarada 500 haneyi bulan köylülerinin olduğu, viran olmuş bir köy, bir nahiye merkezi... Mustafa DİNÇSOY